Punjabi ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ

[Dalvinder Singh Grewal]

ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ ਦਾ ਲੇਖਾ ਜੋਖਾ

ਡਾ: ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗ੍ਰੇਵਾਲ​

7 ਮਈ, 2025 ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ, ਜਿਸਦਾ ਕੋਡਨਾਮ "ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ" ਸੀ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਘਿਣਾਉਣੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਦਾ ਬਦਲਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ 26 ਨਿਹੱਥੇ ਯਾਤਰੀ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾ ਤੇ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਅਤੇ ਮੁਰੀਦਕੇ ਵਰਗੇ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਨ। ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਸਰਹੱਦੀ ਝੜਪਾਂ ਅਤੇ ਡਰੋਨ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ। 22 ਮਈ, 2025: ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਿਲਗਾਮ ਰਿਜ਼ੋਰਟ ਵਿੱਚ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀਆਂ ਨੇ 26 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 23 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2025 ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਤਾ, ਡਿਪਲੋਮੇਟ ਘਟਾ ਦਿਤੇ ਗਏ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਵਪਾਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਤਾ ਤੇ ਆਪਸੀ ਹਵਾਈ ਫਲਾਈਟਾਂ ਵੀ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ। 7 ਮਈ, 2025 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ 9 ਅੱਤਵਾਦੀ ਅੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 8-9 ਮਈ, 2025 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ 26 ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਉਤੇ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਐਲ ਓ ਸੀ ਉਤੇ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਹੋਥਆਰਾਂ ਨਾਲ ਬਾਰਡਰ ਚੌਕੀਆਂ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਉਤੇ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਜਿਥੇ ਭਾਰਤ ਦੀਆ30 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ 46 ਦੇ ਨੇੜੇ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ।10 ਮਈ, 2025 ਨੂੰ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਲਹੌਰ ਸਮੇਤ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰਕੇ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਘਬਰਾ ਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਕਿਉਰਟੀ ਅਡਵਾਈਜ਼ਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕਿਉਰਟੀ ਅਡਵਾਈਜ਼ਰ ਅਗੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ 11 ਮਈ ਨੂੰ 3.35 ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਟਰ ਜਨਰਲ ਮਿਲਟਰੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਡਾਇਰੈਟਰ ਜਨਰਲ ਮਿਲਟਰੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਅਗੇ ਜੰਗਬੰਦੀ ਦੀ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜੋ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਈ ਜੋ ਸ਼ਾਮੀ 5 ਵਜੇ ਲਾਗੂ ਹੋ ਗਈ।

ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ, ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ, ਡਰੋਨਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ, ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ, ਜਮੀਨੀ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲਾ ਆਦਿ।ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਦ 9 ਅਤਵਾਦੀ ਅੱਡਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾ ਕੋਈ, ਮਿਲਟਰੀ ਅਤੇ ਨਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਸਿਵਲੀਅਨ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਜਿਸ ਦੀ ਮਾਰ ਨਾ ਸਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਮਿਸਾਈਲਾਂ, ਡਰੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ 26 ਟਿਕਾਣਿਆ ਉਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ । ਤਕਰੀਬਨ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਡਰੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਮਿਸਾਈਲ ਨਾਲ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਨੇ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿਤੀ । ਇਸ ਵਿਚ ਐਸ 400 ਨੈ ਕੋਰੀ ਵੀ ਟਾਰਗੈਟ ਸੁਕਾ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਕੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੇ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਨੂਰ ਖਾਨ (ਚਕਲਾਲਾ), ਲਹੌਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੁਰੀਦ ਕੇ ਲਹੌਰ ਤੋਂ 70 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਚੂਨੀਆਂ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਸੱਖਰ ਅਤੇ ਰਹੀਮ ਯਾਰ ਖਾਨ ਅਤੇ ਰਫੀਕੀ ਨੂੰ ਮਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿਤਾ। 400 ਤੋ ਵੱਧ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਐਮ 15 ਅਤੇ ਤੁਰਕੀ ਦੀਆਂ ਅਸਦ ਡਰੋਨਾਂ ਨੂੰ ਡੇਗ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਤਹਿ ਦੋ ਵਰਗੀਆਂ ਦਿਲੀ ਵਲ ਦਾਗੀਆਂ ਮਿਸਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਧਰਤੀ ਦਿਖਾ ਦਿਤੀ ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਾ ਮਾਤਰ ਹੋਇਆ ਜਦ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਅਪਣਾ ਭਾਰਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਹ ਵੀ ਰੌਲਾ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਨੇੜੇ ਕਿਰਾਨਾ ਹਿਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਨਿਉਕਲੀਅਰ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੋਈ ਗਿਆਨ ਨਾ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ।ਪਠਾਨਕੋਟ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਸਾਂਭਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਐਫ 16 ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ ਬੰਬ ਸੁੱਟਦੇ ਹੀ ਥੱਲੇ ਡੇਗ ਲਏ ਗਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਐਲ ਓ ਸੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਸਦੇ ਨਿਹੱਥੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 46 ਦੇ ਕਰੀਬ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ 35-40 ਪਾਕ ਸੈਨਿਕ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤੇ । ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੂਰਬੀਰ ਸੈਨਿਕ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੈਕਰਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ 1.5 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ । ਪਹਿਲਗਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀਆਂ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ 15 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਈਬਰ-ਹਮਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ।ਇਹ ਹਮਲੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਮੋਰੋਕੋ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਹਮਲੇ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੱਤ ਐਡਵਾਂਸਡ ਪਰਸਿਸਟੈਂਟ ਥਰੇਟ (ਏਪੀਟੀ) ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਹੈ। "ਰੋਡ ਆਫ਼ ਸਿੰਦੂਰ" ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫੌਜੀ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਰਾਜ ਦੀ ਨੋਡਲ ਸਾਈਬਰ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈਕਿੰਗ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਾਈਬਰ ਯੁੱਧ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣੇ ਗਏ ਸੱਤ ਹੈਕਿੰਗ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਫਠ 36 (ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਅਧਾਰਤ), ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਾਈਬਰ ਫੋਰਸ, ਟੀਮ ਇਨਸੇਨ ਪੀਕੇ, ਮਿਸਟਰੀਅਸ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਇੰਡੋ ਹੈਕਸ ਸੈਕ, ਸਾਈਬਰ ਗਰੁੱਪ 1337, ਅਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਾਈਬਰ ਕਰੂ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਸਹਿਯੋਗੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਰਤੇ ਗਏ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਲਵੇਅਰ ਮੁਹਿੰਮਾਂ, ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿਊਟਿਡ ਡਿਨਾਇਲ-ਆਫ-ਸਰਵਿਸ (DDoS) ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਘਫਸ਼ ਸਪੂਫਿੰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਭਾਰਤੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਦੀ ਵਿਗਾੜ ਦੀ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਯੁੱਧ ਰਣਨੀਤੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੈਂਕਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਹੈਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਸਿਰਫ 150 ਹਮਲੇ ਸਫਲ ਹੋਏ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਡਿਫੈਂਸ ਨਰਸਿੰਗ ਕਾਲਜ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਜੰਗ ਬੰਦੀ ਪਿੱਛੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ, 12 ਮਈ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ 'ਪਰਮਾਣੂ ਬਲੈਕਮੇਲ' ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦਾ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਿਰਾਮ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ, ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰੇਗੀ। 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ' ਹੁਣ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤ ਦੀ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਲਾਈਨ ਖਿੱਚੀ ਗਈ ਹੈ, ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ।

ਮੋਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਸਿਰਫ ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਪੀਓਕੇ) ਦੀ ਵਾਪਸੀ 'ਤੇ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ 12 ਮਈ 2025 ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ ਤੇ ਕਿਹਾ: “ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੇ, ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਚੱਲ ਸਕਦੇ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਖੂਨ ਇਕੱਠੇ ਨਹੀਂ ਵਹਿ ਸਕਦੇ। ਮੋਦੀ ਨੇ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਪਹਿਲਗਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 26 ਲੋਕ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੈਲਾਨੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਨੂੰ 'ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਹਿਸ਼ੀ ਚਿਹਰਾ' ਕਿਹਾ। "ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਟਿਕਾਣਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਾਂਗੇ। ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੱਤਵਾਦ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਦੌਰਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਹਕੀਕਤ ਦੇਖੀ, ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਦੇ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਦਾਇਗੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੱਤਵਾਦ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਬੂਤ ਹੈ।"

ਉਨ੍ਹਾ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ, “ਕੋਈ ਵੀ ਆਤੰਕੀ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮੂੰਹ ਤੋੜ ਜਵਾਬ ਦਿਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਆਤੰਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁਲਤ ਕਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਤੰਕੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਨਿਪਟਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਆਤੰਕਵਾਦ ਅਤੇ ਪੀ ਓ ਕੇ ਬਾਰੇ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ”।

ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਆਤੰਕਵਾਦ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ ਸੋ ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੰਗ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ ਜਦ ਤੱਕ ਬਾਕੀ ਦੇ ਚੌਦਾਂ ਆਤੰਕੀ ਅੱਡੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਚੇ 2000 ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਤੰਕੀ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ।​

 

[Dalvinder Singh Grewal]

Multiple reports confirmed the failure of Pakistan’s Chinese-made HQ-9 air defence system to intercept Indian aircraft or missiles during the conflict. Indian forces effectively jammed and bypassed air defence units deployed around strategic sites. Operation Sindoor not only marked a decisive military and strategic win for India but also laid bare critical weaknesses in Pakistan’s military, particularly its heavy dependence on Chinese defence equipment. With nearly 82% of Pakistan’s defence imports sourced from China, the operation served as a real-world trial for Beijing’s weaponry—one that exposed major flaws when pitted against a combination of Indian and Western systems.

Indian forces successfully struck and neutralized key Pakistani military and terror-related infrastructure, often bypassing or overwhelming Chinese-origin air defence platforms like the HQ-9. The Chinese-made system failed to intercept multiple Indian missile strikes, including those carried out with the BrahMos missile.

Reports also point to underperformance or outright failure of other Chinese systems during the operation—from PL-15 air-to-air missiles and J-10C fighter jets to naval frigates—leaving Pakistan’s defences compromised and unable to mount an effective response to India’s offensive.

These combat failures have implications far beyond the subcontinent. The inability of Chinese weapons to perform under battlefield conditions has further damaged China’s already-fragile standing as a global arms exporter. Defence analysts argue that the outcome of Operation Sindoor confirms longstanding concerns about the quality and reliability of Chinese military equipment. The results are likely to worsen China’s declining arms exports, which have been dropping in recent years due to similar performance and quality issues.


This credibility gap creates a strategic opportunity for other defence manufacturers—including India—to promote their own battle-tested and reliable systems in the global market.

Multiple reports confirmed the failure of Pakistan’s Chinese-made HQ-9 air defence system to intercept Indian aircraft or missiles during the conflict. Indian forces effectively jammed and bypassed air defence units deployed around strategic sites. The underperformance of HQ-9 and other Chinese systems has raised significant doubts about their detection and interception capabilities, particularly against modern Indian and Western platforms.


Chinese nationals reportedly voiced criticism on social media, attributing the HQ-9's failure to "inadequate training and operational inefficiencies on the Pakistani side."

The PL-15, a Chinese beyond-visual-range air-to-air missile often compared to the American AIM-120D, also failed to meet expectations. Some reportedly missed their targets entirely or malfunctioned mid-flight. Indian officials even displayed fragments of a PL-15 missile recovered in Hoshiarpur, which landed without hitting anything—undermining Chinese claims about the missile’s effectiveness.


While pro-Chinese media claimed successful hits by PL-15 missiles, these reports were "largely considered propaganda" and lacked independent verification.


Marketed as a “carrier killer,” the Chinese-made CM-400AKG was easily detected by India’s Netra and AWACS platforms. Despite its high speed, the missile’s lack of stealth and limited terminal manoeuvrability made it highly vulnerable to jamming and spoofing.

Pakistan deployed J-10C and JF-17 Block III fighter jets—both Chinese platforms equipped with PL-15 missiles—during the operation. However, they failed to significantly disrupt Indian airstrikes. Claims that these jets shot down multiple Indian aircraft, including Rafales, remain "unsubstantiated and unverified by independent sources." Notably, Pakistan has provided no physical evidence such as debris of downed Indian jets to support these claims.

Many military analysts described the performance of these fighters as lack-lustre when faced with Indian aircraft, which included a mix of Western and Russian-origin platforms.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

U.S. President Donald Trump has made a significant statement regarding rising tensions between India and Pakistan. Addressing the media, Trump warned that if India and Pakistan go to war again, the United States would not pursue any agreements with either country. He emphasized that he is currently in close negotiations with India and that representatives from Pakistan are expected to visit next week for discussions. Trump stated, "We're very close to making a deal with India, and Pakistan representatives are coming next week. But I wouldn’t have any interest in making a deal with either if they were going to be at war with each other." His remarks underline Washington’s stance on regional peace and its unwillingness to engage diplomatically amid active conflict.​

 

[Dalvinder Singh Grewal]

'Absolutely Incorrect': CDS Chauhan Dismisses Pakistan’s Claim Of Shooting Down 6 Indian Jets. Chief of Defence Staff General Anil Chauhan also reflected on losses, stressing that Indian forces rectified some "tactical mistakes" and came back to hit Pakistan hard.​

Chief of Defence Staff (CDS) General Anil Chauhan.
Chief of Defence Staff (CDS) General Anil Chauhan refuted Pakistan’s claims that it had shot down six Indian fighter jets during the four-day military confrontation post-Operation Sindoor, adding that India had rectified “tactical errors" quickly and the focus should be on the lessons learned, not the number of aircraft lost.

Speaking to Bloomberg TV at the Shangri-La Dialogue in Singapore, General Anil Chauhan dismissed Pakistan’s claim that it downed six Indian jets as “absolutely incorrect," but declined to give specific figures regarding aircraft losses during the conflict that erupted on May 7 — the worst military escalation between India and Pakistan in over 50 years.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

CDS General Anil Chauhan Stresses Innovation And Self-Reliance In Future Warfare At Shangri-La Dialogue. Global defence leaders, including those from Australia, the European Union, France, Germany, Indonesia, Japan, the Netherlands, New Zealand, the Philippines, Singapore, the UK, and the US, discussed critical security challenges, emerging trends, and innovative solutions in Dialogue.​

CDS General Anil Chauhan | X @ANI

General Anil Chauhan, Chief of Defence Staff of India, participated in the Chiefs of Defence Round Table at the IISS Shangri-La Dialogue.
Global defence leaders, including those from Australia, the European Union, France, Germany, Indonesia, Japan, the Netherlands, New Zealand, the Philippines, Singapore, the UK, and the US, discussed critical security challenges, emerging trends, and innovative solutions in Dialogue.
The talks focused on strategic decision-making, sharing best practices, and fostering cooperation to promote stability and address evolving security concerns in the defence sector.

While addressing the dialogue on 'Defence Innovation Solutions for Future Challenges', General Anil Chauhan, Chief of Defence Staff, highlighted the evolving geopolitical dynamics and rapid technological shifts that were redefining the nature of warfare, underscoring that the democratisation of technology has empowered non-state actors, fueling proxy wars and instability.
https://www.freepressjournal.in/fpj-shorts
https://www.freepressjournal.in/fpj-shorts
'Pakistan’s Fear Of India Will Divide It,' Says BJP MP Nishikant Dubey Amid Balochistan Unrest

CDS emphasised that Future Warfare will be shaped by four trends: the proliferation of sensors across all domains, long-range hypersonic and precision weapons, manned-unmanned teaming with autonomous systems, and the intelligentisation of the battlefield driven by AI, ML, LLMs, and quantum tech.

CDS also outlined the approach to Capability Development through adaptability, innovation, and self-reliance, wherein India has created collaborative defence manufacturing ecosystems with private industry, adopting a 'Tactics-led Modernisation' strategy in developing systems suited to operational needs and local conditions.
He emphasised that the ongoing transformation would include changes to doctrine, organisational culture and human capital, where India's unique geography, experience and aspirations shape its defence outlook.
General Anil Chauhan affirmed India's commitment to global peace & responsible innovation and commended the Shangri-La Dialogue as a critical forum for fostering dialogue and cooperation in the collective pursuit of global stability.
https://www.freepressjournal.in/ind...endra-singh-rajput-during-live-tv-news-debate
Shangri-La Dialogue is Asia's premier defence and security summit that brings together defence ministers, military chiefs, policy makers and strategic experts across the globe. The event will witness leaders from 40 nations addressing Indo-Pacific Security challenges. The engagements will provide a platform to strengthen defence cooperation, discuss mutual security interests and enhance India's strategic partnerships in the Indo - Pacific region.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

As per an ongoing analysis of the damage inflicted upon by the Indian Air Force on Pakistan Air Force, it is emerging that 6 PAF fighter jets, two high value aircraft, over 10 unmanned combat aerial vehicles, one C-130 transport aircraft along with multiple cruise missiles were destroyed by Indian air-launched cruise missiles and surface-to-air missiles.

IMAGE: (Combo picture) Latest high-quality images from private satellite company Maxar show the before and after extent of damage inflicted upon Pakistan Air Force Base, Jacobabad Shahbaz, after the Indian strike, in Jacobabad, May 13, 2025. Photograph: Reuters/ANI Photo

Sources who were involved in the operations launched against Pakistani aggression told ANI that as per the technical analysis of the data available with the IAF, six of the Pakistan Air Force fighter aircraft were shot down in air during operations.

One high-value aerial asset, which could either be an electronic counter measures aircraft or an Airborne Early Warning or Control Aircraft, was taken out by a long range strike by the Sudarshan at distances of around 300 km, they said.






The sources said that during the four-day conflict, the strikes at Bholari airbase using air-to-surface cruise missiles resulted in the loss of another AEWC aircraft of Swedish origin.

There are inputs about presence of fighter jets also in the hangar but since the Pakistanis are not even taking out debris from there, "we are not counting the fighter aircraft losses on ground", they said.

The Pakistani fighter jets were captured by the Indian Air Force radars and air defence missile systems and were seen vanishing after hits were secured by the air defence systems.

The Pakistan Air Force also lost a C-130 transport aircraft during one of the drone strikes by Indian Air Force in the Pakistani Punjab.
The Indian Air Force used only air-launched cruise missiles to attack Pakistani bases and no surface- to-surface BrahMos missiles were used in the attacks, they said.

In one of strikes on a hangar by Rafale and Su-30 jets, a significant number of Chinese Wing Loong series medium altitude long endurance drones were destroyed , the sources said.

More than 10 UCAVs were also destroyed by the different IAF air defence systems over Pakistani air space in the conflict along with large-scale interception of Pakistani air and ground launched cruise and ballistic missiles aimed at different air bases, they said.

The Indian Air Force, the sources said, is still carrying out the analysis of the huge amount of data gathered by it during the conflict.

The conflict between India and Pakistan started in May 6-7 night when India retaliated by targeting terrorist universities in the Pakistani Punjab and Pakistan occupied Jammu and Kashmir in response to Pahalgam terror attack.

The conflict lasted till May 10 afternoon when Pakistan side requested for a ceasefire in view of the heavy losses suffered by it in the attacks by the Indian Air Force.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

Chief of Defence Staff Anil Chauhan on Tuesday used a striking cricketing analogy to describe India's decisive win over Pakistan in 'Operation Sindoor,' asserting that India had inflicted an 'innings defeat' on its adversary.

IMAGE: Chief of Defence Staff General Anil Chauhan. Photograph: ANI Photo
After completing his speech on 'Future Wars and Warfare', organised by the Department of Defence and Strategic Studies of Savitribai Phule Pune University, the CDS took a couple of questions from the scholars present there.
In response to a question about the damage suffered by Pakistan during 'Operation Sindoor', Gen Chauhan made it clear that the operation has not ended as of now and there is a 'temporary cessation of hostilities'.

And then he explained. "I will give a detailed kind of an answer on this."

"Suppose you go into a football match and you win 4-2; he scored two goals and you scored four goals. So that's an even-sided match."

The Chief of Defence Staff immediately shifted to the cricketing metaphor, drawing a clear distinction about the outcome of the hostilities.

"But suppose you go into a cricket test match and you win by an 'innings defeat'," he continued, "then there is no question of how many wickets and how many balls and how many players. It's an innings (defeat that has been inflicted)."

The top military commander's remarks were met with loud applause from the audience as this analogy conveyed the comprehensive nature of India's victory.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

Despite heightened tensions and a brief military confrontation in May, trade between India and Pakistan continued, largely facilitated through third-country channels, according to official data.

Imports from India reached $211.5 million during the first 11 months of FY25, surpassing the previous fiscal year’s total of $207 million and $190 million in FY23, Dawn reported citing figures from the State Bank of Pakistan.

Notably, in May, when a four-day conflict broke out in the first week, Pakistan imported goods worth $15 million from India. This was marginally lower than the $17 million recorded in the same month last year.However, Pakistan’s exports to India remained negligible. May exports stood at just $1,000, bringing the total for July-May FY25 to only $0.5 million. This continues a trend of highly one-sided trade, with exports amounting to $3.44 million in FY24 and just $0.33 million in FY23.
Formal trade ties between the two neighbours have remained strained since 2019. Following the April 22 Pahalgam terror attack, which killed 26 people, India took swift action, including the suspension of operations at the Attari land transit post — a key route for limited cross-border trade.

In response, Pakistan declared a complete halt to trade with India, including any exchange routed through third countries.
“Traders were reluctant to discuss the continuation of imports during the tense period. However, one trader suggested: “It may have come from a third country and the payment for the May imports would have been made before the war.”

Although official data reflects limited trade, some research institutions claim the actual trade is far higher. “India’s unofficial exports to Pakistan are estimated at USD 10 billion annually, routed primarily through Dubai, Colombo, and Singapore,” Dawn said quoting a research body.

Analysts said the unofficial trade remains robust due to Pakistan’s high cost of production and industrial dependence on foreign inputs. “We should not ignore smuggling from India since the cost of production in Pakistan is the highest in the region, which creates space for goods from India, China, and Bangladesh,” said an exporter.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

‘India was actually fighting China, not Pakistan’: Congress on Army Dy Chief Rahul Singh's explosive remarks​

The Congress also said that China was ‘micromanaging the Pakistan Air Force to an extraordinary degree’, claiming that it was the reason why the party had been ‘asking for a discussion’ on all the diplomatic challenges posed by China.​

‘
India was actually fighting China, not Pakistan,’ says Congress leader Jairam Ramesh on Army Dy Chief Rahul Singh's explosive remarks.
Following Lt Gen Rahul Singh's explosive remarks that China shared data on India's assets with Pakistan, Congress MP Jairam Ramesh on Friday said that the deputy army chief's comment “gives public expression to what had been feared, which is that we were actually fighting China, we were not fighting Pakistan”.

Jairam Ramesh further said that “China was micromanaging the Pakistan Air Force to an extraordinary degree", claiming that this was the reason why the Congress has been “asking for a discussion on the strategic challenges, economic challenges (and) diplomatic challenges being posed by China”.

The Congress MP's comments came after Deputy Chief of Army Staff (Capability Development & Sustenance) Lt Gen Rahul R Singh said that “81 per cent of the military hardware with Pakistan is Chinese” and that China was providing all possible support to Pakistan during India’s Operation Sindoor.

Lt Gen Rahul Singh made the statement while speaking at the 'New Age Military Technologies' event organised by FICCI, on Friday.

While addressing the Pakistan-China alliance, the deputy army chief flagged that India actually has ‘three adversaries’, where Pakistan was on the front and China was providing all possible support to India's arch-rival.
Lt Gen Rahul Singh also mentioned Turkey, which has repeatedly vowed its support for Pakistan since Operation Sindoor.

India-China border dispute​

India and China share a 3, 800 km largely undemarcated and disputed border in the Himalayas and have gone to war over it.
Following the border standoff in eastern Ladakh, India has consistently maintained that peace and stability along the Line of Actual Control (LAC) are essential for normalising overall ties with China.

 

[Dalvinder Singh Grewal]

Dy Army Chief Rahul Singh’s BIG claim on Pakistan using Chinese weapons: ‘Like a live lab' Lt Gen Rahul R Singh, deputy chief of army staff (capability development and sustenance), flagged a few lessons India learnt during Operation Sindoor.
​

Deputy Chief of Army Staff (Capability Development & Sustenance) Lt Gen Rahul R Singh(ANI)
Deputy Chief of Army Staff (Capability Development & Sustenance) Lt Gen Rahul R Singh on Friday said that “81 per cent of the military hardware with Pakistan is Chinese” and that China was providing all possible support to Pakistan during India’s Operation Sindoor.
Speaking at the 'New Age Military Technologies' event organised by FICCI, Lt Gen Singh said it was “like a live lab” for China as it was “able to test its weapons against other weapons".
While acknowledging the Pakistan China Aliance, the deputy army chief pointed out that India has "two adversaries on one border…actually three", where Pakistan was on the front and China was providing all possible support.

Lessons learnt during Op Sindoor​

He also “flagged” a few lessons India learnt during Operation Sindoor.
https://vdo.ai/contact?utm_medium=video&utm_term=livemint.com&utm_source=vdoai_logo

‘Pakistan had only 30-45 seconds to react’: Shehbaz Sharif's aide on India's BrahMos attack during Operation Sindoor​

Rana Sanaullah is heard acknowledging the confusion within Pakistan’s political establishment caused by India’s actions in the wake of the Pahalgam terror attack.​

Shehbaz Sharif's aide has spoken on India's BrahMos attack during Operation Sindoor(HT_PRINT)
Pakistan Prime Minister Shehbaz Sharif's aide Rana Sanaullah has said in an interview that Pakistan only had 30 or 45 seconds to decide if India's BrahMos missile during Operation Sindoor was armed with a nuclear warhead.
In a clip from an interview, Rana Sanaullah is heard acknowledging the confusion within Pakistan’s political establishment caused by India’s actions in the wake of the Pahalgam terror attack.
“When India fired BrahMos and it hit Nur Khan airbase, Pakistan’s military had 30 or 45 seconds to determine if it carried a nuclear warhead,” Rana Sanaullah said. He also underlined the risk of a nuclear war during the heightened India-Pakistan tensions.
“Having to decide on this in just 30 seconds created a dangerously rushed situation…people on this side could have misunderstood it, triggering the first nuclear weapon that could spark a global nuclear war," he said.