☀️ JOIN SPN MOBILE
Forums
New posts
Guru Granth Sahib
Composition, Arrangement & Layout
ਜਪੁ | Jup
ਸੋ ਦਰੁ | So Dar
ਸੋਹਿਲਾ | Sohilaa
ਰਾਗੁ ਸਿਰੀਰਾਗੁ | Raag Siree-Raag
Gurbani (14-53)
Ashtpadiyan (53-71)
Gurbani (71-74)
Pahre (74-78)
Chhant (78-81)
Vanjara (81-82)
Vaar Siri Raag (83-91)
Bhagat Bani (91-93)
ਰਾਗੁ ਮਾਝ | Raag Maajh
Gurbani (94-109)
Ashtpadi (109)
Ashtpadiyan (110-129)
Ashtpadi (129-130)
Ashtpadiyan (130-133)
Bara Maha (133-136)
Din Raen (136-137)
Vaar Maajh Ki (137-150)
ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ | Raag Gauree
Gurbani (151-185)
Quartets/Couplets (185-220)
Ashtpadiyan (220-234)
Karhalei (234-235)
Ashtpadiyan (235-242)
Chhant (242-249)
Baavan Akhari (250-262)
Sukhmani (262-296)
Thittee (296-300)
Gauree kii Vaar (300-323)
Gurbani (323-330)
Ashtpadiyan (330-340)
Baavan Akhari (340-343)
Thintteen (343-344)
Vaar Kabir (344-345)
Bhagat Bani (345-346)
ਰਾਗੁ ਆਸਾ | Raag Aasaa
Gurbani (347-348)
Chaupaday (348-364)
Panchpadde (364-365)
Kaafee (365-409)
Aasaavaree (409-411)
Ashtpadiyan (411-432)
Patee (432-435)
Chhant (435-462)
Vaar Aasaa (462-475)
Bhagat Bani (475-488)
ਰਾਗੁ ਗੂਜਰੀ | Raag Goojaree
Gurbani (489-503)
Ashtpadiyan (503-508)
Vaar Gujari (508-517)
Vaar Gujari (517-526)
ਰਾਗੁ ਦੇਵਗੰਧਾਰੀ | Raag Dayv-Gandhaaree
Gurbani (527-536)
ਰਾਗੁ ਬਿਹਾਗੜਾ | Raag Bihaagraa
Gurbani (537-556)
Chhant (538-548)
Vaar Bihaagraa (548-556)
ਰਾਗੁ ਵਡਹੰਸ | Raag Wadhans
Gurbani (557-564)
Ashtpadiyan (564-565)
Chhant (565-575)
Ghoriaan (575-578)
Alaahaniiaa (578-582)
Vaar Wadhans (582-594)
ਰਾਗੁ ਸੋਰਠਿ | Raag Sorath
Gurbani (595-634)
Asatpadhiya (634-642)
Vaar Sorath (642-659)
ਰਾਗੁ ਧਨਾਸਰੀ | Raag Dhanasaree
Gurbani (660-685)
Astpadhiya (685-687)
Chhant (687-691)
Bhagat Bani (691-695)
ਰਾਗੁ ਜੈਤਸਰੀ | Raag Jaitsree
Gurbani (696-703)
Chhant (703-705)
Vaar Jaitsaree (705-710)
Bhagat Bani (710)
ਰਾਗੁ ਟੋਡੀ | Raag Todee
ਰਾਗੁ ਬੈਰਾੜੀ | Raag Bairaaree
ਰਾਗੁ ਤਿਲੰਗ | Raag Tilang
Gurbani (721-727)
Bhagat Bani (727)
ਰਾਗੁ ਸੂਹੀ | Raag Suhi
Gurbani (728-750)
Ashtpadiyan (750-761)
Kaafee (761-762)
Suchajee (762)
Gunvantee (763)
Chhant (763-785)
Vaar Soohee (785-792)
Bhagat Bani (792-794)
ਰਾਗੁ ਬਿਲਾਵਲੁ | Raag Bilaaval
Gurbani (795-831)
Ashtpadiyan (831-838)
Thitteen (838-840)
Vaar Sat (841-843)
Chhant (843-848)
Vaar Bilaaval (849-855)
Bhagat Bani (855-858)
ਰਾਗੁ ਗੋਂਡ | Raag Gond
Gurbani (859-869)
Ashtpadiyan (869)
Bhagat Bani (870-875)
ਰਾਗੁ ਰਾਮਕਲੀ | Raag Ramkalee
Ashtpadiyan (902-916)
Gurbani (876-902)
Anand (917-922)
Sadd (923-924)
Chhant (924-929)
Dakhnee (929-938)
Sidh Gosat (938-946)
Vaar Ramkalee (947-968)
ਰਾਗੁ ਨਟ ਨਾਰਾਇਨ | Raag Nat Narayan
Gurbani (975-980)
Ashtpadiyan (980-983)
ਰਾਗੁ ਮਾਲੀ ਗਉੜਾ | Raag Maalee Gauraa
Gurbani (984-988)
Bhagat Bani (988)
ਰਾਗੁ ਮਾਰੂ | Raag Maaroo
Gurbani (889-1008)
Ashtpadiyan (1008-1014)
Kaafee (1014-1016)
Ashtpadiyan (1016-1019)
Anjulian (1019-1020)
Solhe (1020-1033)
Dakhni (1033-1043)
ਰਾਗੁ ਤੁਖਾਰੀ | Raag Tukhaari
Bara Maha (1107-1110)
Chhant (1110-1117)
ਰਾਗੁ ਕੇਦਾਰਾ | Raag Kedara
Gurbani (1118-1123)
Bhagat Bani (1123-1124)
ਰਾਗੁ ਭੈਰਉ | Raag Bhairo
Gurbani (1125-1152)
Partaal (1153)
Ashtpadiyan (1153-1167)
ਰਾਗੁ ਬਸੰਤੁ | Raag Basant
Gurbani (1168-1187)
Ashtpadiyan (1187-1193)
Vaar Basant (1193-1196)
ਰਾਗੁ ਸਾਰਗ | Raag Saarag
Gurbani (1197-1200)
Partaal (1200-1231)
Ashtpadiyan (1232-1236)
Chhant (1236-1237)
Vaar Saarang (1237-1253)
ਰਾਗੁ ਮਲਾਰ | Raag Malaar
Gurbani (1254-1293)
Partaal (1265-1273)
Ashtpadiyan (1273-1278)
Chhant (1278)
Vaar Malaar (1278-91)
Bhagat Bani (1292-93)
ਰਾਗੁ ਕਾਨੜਾ | Raag Kaanraa
Gurbani (1294-96)
Partaal (1296-1318)
Ashtpadiyan (1308-1312)
Chhant (1312)
Vaar Kaanraa
Bhagat Bani (1318)
ਰਾਗੁ ਕਲਿਆਨ | Raag Kalyaan
Gurbani (1319-23)
Ashtpadiyan (1323-26)
ਰਾਗੁ ਪ੍ਰਭਾਤੀ | Raag Prabhaatee
Gurbani (1327-1341)
Ashtpadiyan (1342-51)
ਰਾਗੁ ਜੈਜਾਵੰਤੀ | Raag Jaijaiwanti
Gurbani (1352-53)
Salok | Gatha | Phunahe | Chaubole | Swayiye
Sehskritee Mahala 1
Sehskritee Mahala 5
Gaathaa Mahala 5
Phunhay Mahala 5
Chaubolae Mahala 5
Shaloks Bhagat Kabir
Shaloks Sheikh Farid
Swaiyyae Mahala 5
Swaiyyae in Praise of Gurus
Shaloks in Addition To Vaars
Shalok Ninth Mehl
Mundavanee Mehl 5
ਰਾਗ ਮਾਲਾ, Raag Maalaa
What's new
New posts
New media
New media comments
New resources
Latest activity
Videos
New media
New comments
Library
Latest reviews
Donate
Log in
Register
What's new
New posts
Menu
Log in
Register
Install the app
Install
Welcome to all New Sikh Philosophy Network Forums!
Explore Sikh Sikhi Sikhism...
Sign up
Log in
Discussions
New to Sikhism
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਦਾਖ -1
JavaScript is disabled. For a better experience, please enable JavaScript in your browser before proceeding.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an
alternative browser
.
Reply to thread
Message
<blockquote data-quote="dalvinder45" data-source="post: 225483" data-attributes="member: 26009"><p><strong>ਵੇਰਕਾ</strong></p><p>[ATTACH=full]23024[/ATTACH]</p><p>[ATTACH=full]23025[/ATTACH]</p><p><strong>ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਵੇਰਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</strong></p><p>[ATTACH=full]23026[/ATTACH]</p><p><strong>ਬਿਮਾਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਲਈ ਇੱਕ ਔਰਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਬਿਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ</strong></p><p>[ATTACH=full]23027[/ATTACH]</p><p><strong> ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੋਰਡ ਨਾਨਕ ਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵੇਰਕਾ</strong></p><p></p><p>ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਵੇਰਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਟਾਲਾ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਰੁਕੇ ਸਨ। (1) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ (ਹੁਣ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਤੋਂ ਵੇਰਕਾ ਆਏ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਠਹਿਰੇ ਸਨ (ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 333)। (2) ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਧੋਤੇ। ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਣ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਬੀਬੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਆਈ ਜਿਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸੋਕੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੱਚਾ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੇਗਾ ਰੋਗ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। "ਸੁਕੇ ਹਰੇ ਕਿਏ ਖਿਨ ਮਾਹੇ" (1) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਉਪਚਾਰਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ। (4) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਵੇਰਕਾ ਫੇਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਸਰੋਵਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ ਸਿੰਧ ਦੀ ਬੀਬੀ ਬਿਰਜੀ ਬਾਈ ਨੇ 9 ਜੇਠ ਸੰਵਤ 1956 (1899 ਈ<img src="" class="smilie smilie--sprite smilie--sprite1" alt=":)" title="Smile :)" loading="lazy" data-shortname=":)" /> ਤੋਂ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨਾਨਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ 1973 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਇੱਕ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਾਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹਾਲ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਹੈ।ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸ਼ਘਫਛ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ (ਲੜੀ ਨੰ: 48) ਅਧੀਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹੈ । ਪੁਰਬਾਂ ਅਤੇ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ 12 ਚੇਤਰ (ਮਾਰਚ) ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਏਥੇ ਅਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਸੰਗਤ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (5)। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨਾਲ 10 ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵੇਰਕਾ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਤੋਂ ਅਚਲ ਬਟਾਲੇ ਗਏ ਸਨ। (3) (6) (ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ, ਪੰਨਾ 37)</p><p></p><p><strong>ਹਵਾਲੇ</strong></p><p></p><p>1. HistoricalGurudwaras.com, ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ</p><p>2. ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ, ਗੁਰਤੀਰਥ ਸਾਈਕਲ ਯਾਤਰਾ, ਪੰ. 332.</p><p>3. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵੇਰਕਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ</p><p>4. ਪੁਨੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਰਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਲੈਸਡ ਟ੍ਰੇਲ (ਪੰਜਾਬ), ਲੋਨਲੀ ਪਲੈਨੇਟ ਗਲੋਬਲ ਲਿਮਟਿਡ, ਪੰਜਾਬ ਅਕਤੂਬਰ 2019, ਪੰਨਾ 69।</p><p>5. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ, ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1995, ਪੰਨਾ. 116</p><p>6. SGPC ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ, ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦੁਆਰਾ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਮਾਰਚ 2005, ਪੰਨਾ 37.</p><p></p><p><strong>ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</strong></p><p>[ATTACH=full]23028[/ATTACH]</p><p><strong> ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</strong></p><p>ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਾਥੀਆਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਸਮੇਤ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਬਟਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਆਏ। ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਲਗਭਗ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਰਾਮਤੀਰਥ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੰਤ ਬਾਲਮੀਕ ਨੇ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਗ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆਈ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਵ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪੰਡਤਾਂ ਅਤੇ ਬੈਰਾਗੀ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਪੰਡਿਤ ਜਿਸ ਨੇ r~b ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹੀ ਅਨੁਭਵ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ lY ky ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਨੂੰ aus pMfq dy ਕਮੰਡਲ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਮਰਨ ਕਰ irhw sI, ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਜਦੋਂ ਪੁਜਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਮੰਡਲ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਕਮੰਡਲ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ nzr Aw ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦ (ਭਜਨ) ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ (SGGS: 56)</p><p></p><p>ਪੰਡਿਤ ਵਾਚਹਿ ਪੋਥੀਆ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਅਨ ਕਉ ਮਤੀ ਦੇ ਚਲਹਿ ਮਾਇਆ ਕਾ ਵਾਪਾਰੁ ॥ ਕਥਨੀ ਝੂਠੀ ਜਗੁ ਭਵੈ ਰਹਣੀ ਸਬਦੁ ਸੁ ਸਾਰੁ ॥ 6 ॥ ਕੇਤੇ ਪੰਡਿਤ ਜੋਤਕੀ ਬੇਦਾ ਕਰਹਿ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਦਿ ਵਿਰੋਧਿ ਸਲਾਹਣੇ ਵਾਦੇ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਰਮ ਨ ਛੁਟਸੀ ਕਹਿ ਸੁਣਿ ਆਖਿ ਵਖਾਣੁ ॥ 7 ॥(ਰਾਮਕਲੀ ਮ:1, 56)</p><p></p><p>ਪੰਡਿਤ, ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਆਪ ਮਾਇਆ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੂੜ ਬੋਲ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਭਟਕਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਸੱਚੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਹਨ। (੬) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਡਿਤ ਅਤੇ ਜੋਤਸ਼ੀ ਹਨ ਜੋ ਵੇਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਝਗੜਿਆਂ ਅਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਬਾਝੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਬੋਲਦੇ, ਸੁਣਦੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਦੇ ਅਤੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ। (7) (ਰਾਮਕਲੀ ਮਃ ੧, ੫੬)</p><p></p><p>ਬਾਣੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਏ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਨੂੰਹ ਦੁਆਰਾ ਇੱਟ-ਕਤਾਰ ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। (1) ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਇੱਕ ਤਲਾਅ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਲਈ ਮੋੜ ਨੇੜੇ ਕਲੇਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।</p><p></p><p><strong>ਹਵਾਲੇ</strong>:</p><p></p><p>1. ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਧਾਮ ਸਾਗਰੇ, ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ., ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਨਾ. 19</p><p>2. ਪੁਨੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਲੈਸਡ ਟ੍ਰੇਲ (ਪੰਜਾਬ), ਲੋਨਲੀ ਪਲੈਨੇਟ ਗਲੋਬਲ ਲਿਮਟਿਡ, ਪੰਜਾਬ ਅਕਤੂਬਰ 2019, ਪੰਨਾ 68।</p><p></p><p><strong>ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</strong></p><p></p><p style="text-align: justify">ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।1। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਸਾਹਿਬ 3. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ 4. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਲਾਚੀ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ 5. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮਾਤਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ 6. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 7. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ 8. ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 9. ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - 10 ਬੇਰੀ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ 11.ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ 12. ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 13. ਸ੍ਰੀ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ - ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ ਰੋਡ ਕੰਪਲੈਕਸ 14. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਿਬੇਕਸਰ ਸਾਹਿਬ; ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ ਰੋਡ ਕੰਪਲੈਕਸ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ 15. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 16. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 17. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ- 18. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਦਗਰ ਵਿਸਾਖੀ 1978 ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਾਹਿਬ; ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ 19। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਬੁਰਜ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 20. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਖੂਹ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 5.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 21. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸ਼ਾਲੋ ਦਾ ਟੋਭਾ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 700 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 22. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 900 ਮੀਟਰ 23. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਟਾਰੀ ਸਾਹਿਬ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 24. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਚੌਰਸਤੀ ਅਟਾਰੀ - ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 500 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 25. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਰਸ਼ਨੀ ਡਿਉੜੀ - 250 ਮੀਟਰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 2.6 ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 27. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 500 ਮੀਟਰ 28. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕੋਠਾ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 29. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਿੱਪਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 30. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 650 ਮੀਟਰ 31. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। (1)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤੇ ਹਨ</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਰਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਰਾਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ ਧਰਮਕੋਟ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੈਰੋਕੇ ਅਜਨਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ,</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ, ਕੱਥੂਨੰਗਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ, ਰਾਮਦਾਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਸਠਿਆਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਉਦੋਕੇ ਖੁਰਦ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।</p> <p style="text-align: justify">• ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ, ਉਦੋਕੇ ਖੁਰਦ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਦੁੱਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲੰਗਰ ਹਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਵਿਖੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਇਹ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਬੈਠ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ ਵਿੱਚ ‘ਅਠਸਠ ਤੀਰਥ ਜਹ ਸਾਧੂ ਪਗ ਦਰੇਹ’ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਕਈਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੀਤਾ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲੋਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਰੋਨੀਆਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਜਦੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਵਜੋਂ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ 'ਕਲਯੁਗ ਦੌਰਾਨ ਸੰਮਤ 1595 (1538 ਈ.) ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਤੋਂ ਆਏ ਅਤੇ ਇਸ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ' ਹੈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਉਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਲਹਿਣਾ ਜੀ (ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਜੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਆਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ, ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ, "ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ, ਤੁਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਭਰਪੂਰ ਸਥਾਨ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਿਉਂ ਬੈਠ ਗਏ ਹੋ? ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ? ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਅਤੇ ਬੁੱਢਾ ਜੀ! ਅਸਲ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦਾ ਮਨਮੋਹਕ ਸਥਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਥੇ ਕਿਉਂ ਆਇਆ ਹਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਲਾਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਲਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ” ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਉਚਾਰਿਆ:</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨੀਰੁ ਗਿਆਨਿ ਮਨ ਮਜਨੁ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਸੰਗਿ ਗਹੇ ॥ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸਿ ਜਵਾਹਰ ਮਾਣਕ ਸੇਵੇ ਸਿਖੁ ਸੋੁ ਖੋਜਿ ਲਹੈ ॥ 1 ॥ ਗੁਰ ਸਮਾਨਿ ਤੀਰਥੁ ਨਹੀ ਕੋਇ ॥ ਸਰੁ ਸੰਤੋਖੁ ਤਾਸੁ ਗੁਰੁ ਹੋਇ ॥ 1 ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਗੁਰੁ ਦਰੀਆਉ ਸਦਾ ਜਲੁ ਨਿਰਮਲੁ ਮਿਲਿਆ ਦੁਰਮਤਿ ਮੈਲੁ ਹਰੈ ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਪਾਇਐ ਪੂਰਾ ਨਾਵਣੁ ਪਸੂ ਪਰੇਤਹੁ ਦੇਵ ਕਰੈ ॥ 2 ॥ ਰਤਾ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਤਲ ਹੀਅਲੁ ਸੋ ਗੁਰੁ ਪਰਮਲੁ ਕਹੀਐ ॥ ਜਾ ਕੀ ਵਾਸੁ ਬਨਾਸਪਤਿ ਸਉਰੈ ਤਾਸ ਚਰਣ ਲਿਵ ਰਹੀਐ ॥ 3 ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜੀਅ ਪ੍ਰਾਨ ਉਪਜਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਿਵ ਘਰਿ ਜਾਈਐ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਜ ਪਦੁ ਪਾਈਐ ॥ 4 ॥ 6 ॥ (ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ 1, SGGS 1328:13)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਹਨ; ਜੋ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਉਸ ਲਈ ਸੰਤੋਖ ਦਾ ਸਾਗਰ ਬਣ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਉਹ ਨਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜੋ ਭੈੜੀ ਮੱਤ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚੇ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਇਸ਼ਨਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਤਲ ਤੱਕ ਸੱਚੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੰਦਨ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬਨਸਪਤੀ ਜਗਤ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ। ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਈ ਜੀਵਾਤਮਾ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੱਚੇ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। (ਪ੍ਰਭਾਤੀ, ਮ: 1: ਪੰਨਾ 1328:13)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਸੇਵਹੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸਮੁੰਦੁ ਅਥਾਹਾ ॥ ਪਾਵਹੁ ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਧਨੁ ਲਾਹਾ ॥ ਬਿਖਿਆ ਮਲੁ ਜਾਇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਨਾਵਹੁ ਗੁਰ ਸਰ ਸੰਤੋਖੁ ਪਾਇਆ ॥ 8 ॥ (ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ 1: 1043:85)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਹਨ; ਜੋ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਉਸ ਲਈ ਸੰਤੋਖ ਦਾ ਸਾਗਰ ਬਣ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਉਹ ਨਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜੋ ਭੈੜੀ ਮੱਤ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚੇ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਇਸ਼ਨਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਤਲ ਤੱਕ ਸੱਚੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੰਦਨ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬਨਸਪਤੀ ਜਗਤ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ। ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਈ ਜੀਵਾਤਮਾ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੱਚੇ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। (ਪ੍ਰਭਾਤੀ, ਮ: 1: ਪੰਨਾ 1328:13)</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟਾਈਪ ਪ੍ਰਿੰਟ ਪੀ. 92, ਪਉੜੀ (ਛੰਦ) 24-25 ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ:</p> <p style="text-align: justify">ਫਿਰ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਜੀ ਬਸੈ ਜੰਗਲ ਮੇਂ ਇਸ ਠਾਇ। ਜੜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੀ ਤ੍ਰਿਤੀ ਗੁਰ ਪਈ ਇਸ ਹੀ ਥਾਂਇ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਫਿਰ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰੱਖੀ ਸੀ।</p> <p style="text-align: justify"></p> <p style="text-align: justify">ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਇੱਥੇ ਆਏ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੂਟਾ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਆ ਕੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੰਮਤ 1621 (1564 ਈ.) ਵਿੱਚ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅਜੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਮਤ 1631 (1574 ਈ.) ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਇਹ ‘ਗੁਰੂ ਕਾ ਚੱਕ’ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ। ਭਾਈ ਸਲੋਹ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਘਰ ਵੀ ਬਣਵਾਏ ਜੋ ਹੁਣ 'ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ' ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਮਤ 1634 (1577 ਈ.) ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਸੰਮਤ 1643 (1486 ਈ.) ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। (3)</p><p></p><p><strong>ਹਵਾਲੇ</strong></p><p></p><p>1. ਇਤਿਹਾਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤ</p><p>2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰੋ</p><p>3. ਭਾਈ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਮਾਰਚ, 2005, ਪੰਨਾ 24-28.</p><p>[ATTACH=full]23029[/ATTACH][ATTACH=full]23030[/ATTACH]</p><p>ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਜਦੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਈਟਾਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।</p><p></p><p>ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਈਟਾਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।</p><p></p><p><strong> ਹਵਾਲੇ</strong></p><p></p><p>1. ਇਤਿਹਾਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤ</p><p>2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ</p></blockquote><p></p>
[QUOTE="dalvinder45, post: 225483, member: 26009"] [B]ਵੇਰਕਾ[/B] [ATTACH type="full"]23024[/ATTACH] [ATTACH type="full"]23025[/ATTACH] [B]ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਵੇਰਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ[/B] [ATTACH type="full"]23026[/ATTACH] [B]ਬਿਮਾਰ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਲਈ ਇੱਕ ਔਰਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਬਿਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ[/B] [ATTACH type="full"]23027[/ATTACH] [B] ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੋਰਡ ਨਾਨਕ ਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵੇਰਕਾ[/B] ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਵੇਰਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਬਟਾਲਾ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਰੁਕੇ ਸਨ। (1) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ (ਹੁਣ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ) ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਤੋਂ ਵੇਰਕਾ ਆਏ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਠਹਿਰੇ ਸਨ (ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 333)। (2) ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬੈਠ ਗਏ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਧੋਤੇ। ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਲੈਣ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਇੱਕ ਬੀਬੀ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਆਈ ਜਿਸ ਦਾ ਬੱਚਾ ਸੋਕੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੱਚਾ ਠੀਕ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੋ ਕੋਈ ਉਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰੇਗਾ ਰੋਗ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। "ਸੁਕੇ ਹਰੇ ਕਿਏ ਖਿਨ ਮਾਹੇ" (1) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਉਪਚਾਰਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹਨ। (4) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਵੇਰਕਾ ਫੇਰੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਪੱਕਾ ਸਰੋਵਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਕਾਰਪੁਰ ਸਿੰਧ ਦੀ ਬੀਬੀ ਬਿਰਜੀ ਬਾਈ ਨੇ 9 ਜੇਠ ਸੰਵਤ 1956 (1899 ਈ:) ਤੋਂ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਸਰੋਵਰ ਬਣਵਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਨਾਨਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ 1973 ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਇਮਾਰਤ ਇੱਕ ਚਾਰਦਿਵਾਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਾਵਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹਾਲ ਦੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਹੈ।ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸ਼ਘਫਛ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਕਮੇਟੀ ਦੁਆਰਾ (ਲੜੀ ਨੰ: 48) ਅਧੀਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹੈ । ਪੁਰਬਾਂ ਅਤੇ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਥੇ 12 ਚੇਤਰ (ਮਾਰਚ) ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਏਥੇ ਅਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਸੰਗਤ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। (5)। ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨਾਲ 10 ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵੇਰਕਾ ਨੇੜੇ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਤੋਂ ਅਚਲ ਬਟਾਲੇ ਗਏ ਸਨ। (3) (6) (ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ, ਪੰਨਾ 37) [B]ਹਵਾਲੇ[/B] 1. HistoricalGurudwaras.com, ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 2. ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਚਹਿਲ, ਗੁਰਤੀਰਥ ਸਾਈਕਲ ਯਾਤਰਾ, ਪੰ. 332. 3. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵੇਰਕਾ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ 4. ਪੁਨੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਰਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਲੈਸਡ ਟ੍ਰੇਲ (ਪੰਜਾਬ), ਲੋਨਲੀ ਪਲੈਨੇਟ ਗਲੋਬਲ ਲਿਮਟਿਡ, ਪੰਜਾਬ ਅਕਤੂਬਰ 2019, ਪੰਨਾ 69। 5. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ, ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, 1995, ਪੰਨਾ. 116 6. SGPC ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ, ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਦੁਆਰਾ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਮਾਰਚ 2005, ਪੰਨਾ 37. [B]ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ[/B] [ATTACH type="full"]23028[/ATTACH] [B] ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ[/B] ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਾਥੀਆਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਸਮੇਤ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਬਟਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਆਏ। ਇਹ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਲਗਭਗ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਰਾਮਤੀਰਥ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੰਤ ਬਾਲਮੀਕ ਨੇ ਸੀਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਗ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆਈ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਲਵ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪੰਡਤਾਂ ਅਤੇ ਬੈਰਾਗੀ ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਪੰਡਿਤ ਜਿਸ ਨੇ r~b ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹੀ ਅਨੁਭਵ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ lY ky ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਨੂੰ aus pMfq dy ਕਮੰਡਲ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਮਰਨ ਕਰ irhw sI, ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ । ਜਦੋਂ ਪੁਜਾਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕਮੰਡਲ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਕਮੰਡਲ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਰੱਬ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ nzr Aw ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦ (ਭਜਨ) ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ[B] [/B](SGGS: 56) ਪੰਡਿਤ ਵਾਚਹਿ ਪੋਥੀਆ ਨਾ ਬੂਝਹਿ ਵੀਚਾਰੁ ॥ ਅਨ ਕਉ ਮਤੀ ਦੇ ਚਲਹਿ ਮਾਇਆ ਕਾ ਵਾਪਾਰੁ ॥ ਕਥਨੀ ਝੂਠੀ ਜਗੁ ਭਵੈ ਰਹਣੀ ਸਬਦੁ ਸੁ ਸਾਰੁ ॥ 6 ॥ ਕੇਤੇ ਪੰਡਿਤ ਜੋਤਕੀ ਬੇਦਾ ਕਰਹਿ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਵਾਦਿ ਵਿਰੋਧਿ ਸਲਾਹਣੇ ਵਾਦੇ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥ ਬਿਨੁ ਗੁਰ ਕਰਮ ਨ ਛੁਟਸੀ ਕਹਿ ਸੁਣਿ ਆਖਿ ਵਖਾਣੁ ॥ 7 ॥(ਰਾਮਕਲੀ ਮ:1, 56) ਪੰਡਿਤ, ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ। ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਆਪ ਮਾਇਆ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੂੜ ਬੋਲ ਕੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਭਟਕਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਸੱਚੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਹਨ। (੬) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੰਡਿਤ ਅਤੇ ਜੋਤਸ਼ੀ ਹਨ ਜੋ ਵੇਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਝਗੜਿਆਂ ਅਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਬਾਝੋਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਬੋਲਦੇ, ਸੁਣਦੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਦੇ ਅਤੇ ਸਮਝਾਉਂਦੇ ਹਨ। (7) (ਰਾਮਕਲੀ ਮਃ ੧, ੫੬) ਬਾਣੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅੱਗੇ ਝੁਕ ਗਏ। ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਨੂੰਹ ਦੁਆਰਾ ਇੱਟ-ਕਤਾਰ ਸਰੋਵਰ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਤਸੀਹੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਸਿੱਖ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। (1) ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਵਰ ਹੈ ਜੋ ਕਦੇ ਇੱਕ ਤਲਾਅ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮ ਤੀਰਥ ਲਈ ਮੋੜ ਨੇੜੇ ਕਲੇਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। [B]ਹਵਾਲੇ[/B]: 1. ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ, ਗੁਰਧਾਮ ਸਾਗਰੇ, ਜੀ.ਪੀ.ਸੀ., ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਨਾ. 19 2. ਪੁਨੀਤਇੰਦਰ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਬਲੈਸਡ ਟ੍ਰੇਲ (ਪੰਜਾਬ), ਲੋਨਲੀ ਪਲੈਨੇਟ ਗਲੋਬਲ ਲਿਮਟਿਡ, ਪੰਜਾਬ ਅਕਤੂਬਰ 2019, ਪੰਨਾ 68। [B]ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ[/B] [JUSTIFY]ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।1। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਸਾਹਿਬ 3. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ 4. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਲਾਚੀ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ 5. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮਾਤਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ 6. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 7. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਬਾਬਾ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ 8. ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 9. ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - 10 ਬੇਰੀ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ 11.ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ 12. ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ 13. ਸ੍ਰੀ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ - ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ ਰੋਡ ਕੰਪਲੈਕਸ 14. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਬਿਬੇਕਸਰ ਸਾਹਿਬ; ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਾਹਿਬ ਰੋਡ ਕੰਪਲੈਕਸ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ 15. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 16. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 17. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ- 18. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਦਗਰ ਵਿਸਾਖੀ 1978 ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਾਹਿਬ; ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ 19। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਬੁਰਜ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 1 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 20. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਖੂਹ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 5.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 21. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸ਼ਾਲੋ ਦਾ ਟੋਭਾ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 700 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 22. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 900 ਮੀਟਰ 23. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਅਟਾਰੀ ਸਾਹਿਬ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 24. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਚੌਰਸਤੀ ਅਟਾਰੀ - ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 500 ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ 25. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਰਸ਼ਨੀ ਡਿਉੜੀ - 250 ਮੀਟਰ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 2.6 ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 27. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 500 ਮੀਟਰ 28. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕੋਠਾ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 7 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 29. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਿੱਪਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ 30. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 650 ਮੀਟਰ 31. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ - ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ 3 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। (1) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤੇ ਹਨ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੇਰਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਰਾਮ ਤੀਰਥ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਰਾਂ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ ਧਰਮਕੋਟ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਵੈਰੋਕੇ ਅਜਨਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ, ਕੱਥੂਨੰਗਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ, ਰਾਮਦਾਸ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਸਠਿਆਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। • ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਉਦੋਕੇ ਖੁਰਦ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। • ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ, ਉਦੋਕੇ ਖੁਰਦ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੁੱਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਅੱਗੇ ਲੰਗਰ ਹਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਵਿਖੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਨਿਰੰਤਰ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਬੈਠ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕੀਤੀ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ਰਾਗ ਰਾਮਕਲੀ ਵਿੱਚ ‘ਅਠਸਠ ਤੀਰਥ ਜਹ ਸਾਧੂ ਪਗ ਦਰੇਹ’ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ। ਕਈਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੀਤਾ ਇਸ਼ਨਾਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਨਾਲੋਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਰੋਨੀਆਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਵਜੋਂ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ 'ਕਲਯੁਗ ਦੌਰਾਨ ਸੰਮਤ 1595 (1538 ਈ.) ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਤੋਂ ਆਏ ਅਤੇ ਇਸ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ' ਹੈ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਉਥੇ ਰਹਿ ਕੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਲਹਿਣਾ ਜੀ (ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਜੀ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਆਏ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ, ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ, "ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ, ਤੁਸੀਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਭਰਪੂਰ ਸਥਾਨ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਸ ਛੱਪੜ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕਿਉਂ ਬੈਠ ਗਏ ਹੋ? ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ? ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਅਤੇ ਬੁੱਢਾ ਜੀ! ਅਸਲ ਸਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਦਾ ਮਨਮੋਹਕ ਸਥਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਇੱਥੇ ਕਿਉਂ ਆਇਆ ਹਾਂ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਜਲ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਤਾਲਾਬ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਤਾਲਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ” ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਉਚਾਰਿਆ: ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਨੀਰੁ ਗਿਆਨਿ ਮਨ ਮਜਨੁ ਅਠਸਠਿ ਤੀਰਥ ਸੰਗਿ ਗਹੇ ॥ ਗੁਰ ਉਪਦੇਸਿ ਜਵਾਹਰ ਮਾਣਕ ਸੇਵੇ ਸਿਖੁ ਸੋੁ ਖੋਜਿ ਲਹੈ ॥ 1 ॥ ਗੁਰ ਸਮਾਨਿ ਤੀਰਥੁ ਨਹੀ ਕੋਇ ॥ ਸਰੁ ਸੰਤੋਖੁ ਤਾਸੁ ਗੁਰੁ ਹੋਇ ॥ 1 ॥ ਰਹਾਉ ॥ ਗੁਰੁ ਦਰੀਆਉ ਸਦਾ ਜਲੁ ਨਿਰਮਲੁ ਮਿਲਿਆ ਦੁਰਮਤਿ ਮੈਲੁ ਹਰੈ ॥ ਸਤਿਗੁਰਿ ਪਾਇਐ ਪੂਰਾ ਨਾਵਣੁ ਪਸੂ ਪਰੇਤਹੁ ਦੇਵ ਕਰੈ ॥ 2 ॥ ਰਤਾ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਤਲ ਹੀਅਲੁ ਸੋ ਗੁਰੁ ਪਰਮਲੁ ਕਹੀਐ ॥ ਜਾ ਕੀ ਵਾਸੁ ਬਨਾਸਪਤਿ ਸਉਰੈ ਤਾਸ ਚਰਣ ਲਿਵ ਰਹੀਐ ॥ 3 ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜੀਅ ਪ੍ਰਾਨ ਉਪਜਹਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸਿਵ ਘਰਿ ਜਾਈਐ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਸਚਿ ਸਮਾਈਐ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਿਜ ਪਦੁ ਪਾਈਐ ॥ 4 ॥ 6 ॥ (ਪ੍ਰਭਾਤੀ ਮਹਲਾ 1, SGGS 1328:13) ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਹਨ; ਜੋ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਉਸ ਲਈ ਸੰਤੋਖ ਦਾ ਸਾਗਰ ਬਣ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਉਹ ਨਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜੋ ਭੈੜੀ ਮੱਤ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚੇ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਇਸ਼ਨਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਤਲ ਤੱਕ ਸੱਚੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੰਦਨ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬਨਸਪਤੀ ਜਗਤ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ। ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਈ ਜੀਵਾਤਮਾ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੱਚੇ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। (ਪ੍ਰਭਾਤੀ, ਮ: 1: ਪੰਨਾ 1328:13) ਸੇਵਹੁ ਸਤਿਗੁਰ ਸਮੁੰਦੁ ਅਥਾਹਾ ॥ ਪਾਵਹੁ ਨਾਮੁ ਰਤਨੁ ਧਨੁ ਲਾਹਾ ॥ ਬਿਖਿਆ ਮਲੁ ਜਾਇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰਿ ਨਾਵਹੁ ਗੁਰ ਸਰ ਸੰਤੋਖੁ ਪਾਇਆ ॥ 8 ॥ (ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ 1: 1043:85) ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਆਤਮਕ ਅਡੋਲਤਾ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਠਾਹਠ ਤੀਰਥ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਗੁਣ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੀਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਹਰ ਹਨ; ਜੋ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਉਸ ਲਈ ਸੰਤੋਖ ਦਾ ਸਾਗਰ ਬਣ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ । ਗੁਰੂ ਉਹ ਨਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜੋ ਭੈੜੀ ਮੱਤ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚੇ ਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸ਼ੁੱਧ ਇਸ਼ਨਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਸ਼ੂਆਂ ਅਤੇ ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਰੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਤਲ ਤੱਕ ਸੱਚੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਚੰਦਨ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਸੁਗੰਧੀ ਦੁਆਰਾ ਬਨਸਪਤੀ ਜਗਤ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ। ਗੁਰਮੁਖਿ ਲਈ ਜੀਵਾਤਮਾ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਘਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਉਚਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੱਚੇ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਗੁਰਮੁਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੀ ਉੱਚੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। (ਪ੍ਰਭਾਤੀ, ਮ: 1: ਪੰਨਾ 1328:13) ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਟਾਈਪ ਪ੍ਰਿੰਟ ਪੀ. 92, ਪਉੜੀ (ਛੰਦ) 24-25 ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ: ਫਿਰ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਜੀ ਬਸੈ ਜੰਗਲ ਮੇਂ ਇਸ ਠਾਇ। ਜੜੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੀ ਤ੍ਰਿਤੀ ਗੁਰ ਪਈ ਇਸ ਹੀ ਥਾਂਇ। ਫਿਰ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤੀਜੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰੱਖੀ ਸੀ। ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੀ ਚਰਚਾ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸਿਮਰਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਲੱਭਦੇ ਹੋਏ ਇੱਥੇ ਆਏ। ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬੂਟਾ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਆ ਕੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੰਮਤ 1621 (1564 ਈ.) ਵਿੱਚ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜੋ ਅਜੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸੰਮਤ 1631 (1574 ਈ.) ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਨੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦੀ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਰੱਖਿਆ ਪਰ ਇਹ ‘ਗੁਰੂ ਕਾ ਚੱਕ’ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਾ। ਭਾਈ ਸਲੋਹ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਘਰ ਵੀ ਬਣਵਾਏ ਜੋ ਹੁਣ 'ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ' ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਮਤ 1634 (1577 ਈ.) ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਸੰਮਤ 1643 (1486 ਈ.) ਵਿਚ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। (3)[/JUSTIFY] [B]ਹਵਾਲੇ[/B] 1. ਇਤਿਹਾਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤ 2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰੋ 3. ਭਾਈ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਗੁਰਧਾਮ ਦੀਦਾਰ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਮਾਰਚ, 2005, ਪੰਨਾ 24-28. [ATTACH type="full"]23029[/ATTACH][ATTACH type="full"]23030[/ATTACH] ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾ ਜਦੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਈਟਾਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ 68 ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਅਸਲ ਅਨੰਦ ਹੈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲਾੋਂ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਪਾਣੀ 'ਤੇ ਲਾਈਟਾਂ ਇਕ ਗੀਤਕਾਰੀ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਵੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [B] ਹਵਾਲੇ[/B] 1. ਇਤਿਹਾਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤ 2. ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਥੜਾ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਖੋਜ [/QUOTE]
Insert quotes…
Verification
Post reply
Discussions
New to Sikhism
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨ ਚਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਲਦਾਖ -1
This site uses cookies to help personalise content, tailor your experience and to keep you logged in if you register.
By continuing to use this site, you are consenting to our use of cookies.
Accept
Learn more…
Top